PENGENALAN KEPADA TRANSAKSI- KONSEP FAEDAH

BY: ADLINA BINTI KAMARUL

            Selain faedah dan bunga , riba’ juga tergolong dalam konsep faedah. Riba’ dalam bahasa Arab bermaksud menambah (al-ziyada), mengembang (al-nama’), meningkat dan membesar (al-irtifa dan al-uluw). Dari segi bahasa, riba’ membawa pelbagai maksud iaitu mengembang, bertambah, naik, membesar, membiak, bukit dan tanah tinggi. Manakala dari segi istilah menurut Al-Maududi pula membawa maksud pinjaman wang apabila dibayar kembali mempunyai dua ciri-ciri iaitu tambahan atau lebihan daripada jumlah yang dipinjam dan ditetapkan terlebih dahulu kadar pertambahan itu berdasarkan kepada tempoh pinjaman.

            Riba’ terbahagi kepada dua, iaitu riba’ jual beli dan riba’ hutang. Jika kita tumpukan dalam riba’ jual beli, riba’ ini merujuk kepada jual beli yang tidak sama timbangan atau sukatan atau semasa penyerahan barang-barang tertentu atau matawang pada ketika berjual beli atau secara tukar-menukar, bahan atau barangan tersebut yang sama jenis. Aktiviti riba’ jual beli ini terbahagi kepada dua jenis, iaitu Riba’ Al-Fadhli dan Riba’ al-Nasiah. Riba’ Al-Fadhli merupakan aktiviti jual beli antara bahan ribawi yang sama jenisnya tetapi tiada persamaan dalam ukatan atau timbangan. Kita ambil beras sebagai contoh dalam transaksi ini. Ia dibolehkan apabila mebeli beras dan dibayar kembali dengan beras. Walau bagaimanapun, riba’ akan berlaku apabila seseorang itu ingin melakukan jual beli dengan sukatan dan timbangan yang tidak sama, iaitu 1kg beras Gred A dijual beli dengan 2kg beras Gred B. Manakala dalam Riba Al-Nasi’ah pula, riba ini berlaku antara bahan ribawi yang juga merupakan sama jenis, tetapi melibatkan penangguhan bayaran. Seseorang itu melakukan jual beli tanpa penyerahan di waktu yang sama. Sebagai contoh, beras yang dinyatakan dalam contoh sebelum ini, beras tersebut dibayar dengan bera tetapi urusniaga ini tidak dilakukan dengan serentak. Jika hendak diikutkan, riba’ banyak berlaku dalam urusniaga yang melibatkan bahan makanan asas, di mana timbangan dan sukatan tidak sama dan transaksi tidak dilakukan dalam pada masa yang sama. Oleh itu, penggunaan matawang sebagai media pengantaraan telah diperkenalkan bagi mengelakkan berlakunya aktiviti riba’ dalam jual beli dan juga supaya kedua-dua belah pihak berlaku adil dalam urusan berjual-beli.

            Selain riba’ jual beli, riba’ hutang juga tidak dibolehkan dalam transaksi islam. Riba’ jenis ini berlaku apabila wujud lebihan yang diisyaratkan atau dijanjikan untuk diberi kepada pemiutang. Lebihan ini diletakkan sebagai syarat kepada sesuatu kemudahan kewangan atau pinjaman atau pemberian kredit dari urusniaga jual beli tertangguh. Oleh kerana pemberian hutang ini hanya bersifat tolong-menolong, maka Islam mengharamkan pemiutang mengenakan bayaran tambahan kepada penghutang berbanding pinjaman asal yang telah diberikannya.  Riba’ hutang terbahagi kepada dua, iaitu Riba’ Qard dan Riba’ Jahiliah. Riba’ Qard membawa maksud kepada hutang atau pinjaman yang disyaratkan atau dijanjikan sesuatu faedah untuk kepentingan pihak si pemiutang. Sebagai contoh, seseorang itu ingin meminjam sejumlah wang daripada si pemiutang, misalnya RM100, tetapi dia dikehendaki untuk mebayar balik dengan harga yang dinaikkan tetapi ditetapkan, iaitu RM120. Manakala Riba’ Jahiliah pula adalah bayaran lebih dari hutang asal (pokok pinjaman) yang dikenakan ke atas orang yang berhutang sekiranya hutang tidak dijelaskan pada tempoh yang ditetapkan. Sebagai contoh, seseorang itu telah meminjam RM100 daripada si pemiutang, tetapi oleh sebab peminjam telah lambat membayar balik dalam jumlah hari yang telah ditetapkan, misalnya dalam 1 bulan, oleh itu si pemiutang telah mengenakan tambahan terhadap jumlah bayaran tersebut, iaitu RM10 setiap bulan. Jika peminjam tersebut telah lambat membayar selama 4 bulan, oleh itu peminjam dikehendaki untuk membayar kembali RM140 kepada si pemiutang.